Doğu Eroğlu – 30 Mart 2024
Ortak – Araştırmacı Gazeteciler için Bağımsız Haber Merkezi
Bu araştırmaya İbrahim Yayan ve Hazar Dost katkı sağlamıştır
6 Şubat 2023, Türkiye’nin hiç yaşamamış olmayı dileyeceği günlerden biriydi. Kahramanmaraş-Pazarcık merkez üslü iki deprem o gün 11 kentin tarihini değiştirdi. İki deprem 1,5 milyon kişiyi evsiz bıraktı, yüz binlerce kişiyi göçe zorladı, on binlerce yurttaşsa yaşamını yitirdi. Kayıplar geri gelmeyecek, depremlerin izleriyse kolay kolay silinmeyecek.
Ancak tespit ettiğimiz troll ağı etkileşimlerini incelediğimizde, Türkiye belki de tarihinin en büyük toplumsal travmalarından birini yaşarken bile troll’lerin belirli şirketlere etkileşim vermeyi sürdürdüğünü tespit ettik.
Troll etkileşimlerinin bazıları, depremzedelere yardımda bulunan şirketlerin görünürlüğü artırmayı hedeflerken, bazı troll hesaplar Cengiz Holding başta olmak üzere, şirketlere yönelen eleştirileri deprem yardımlarını gerekçe göstererek itibarsızlaştırmayı denedi.
En korkuncuysa, bazı troll hesapların depremzedeymiş ya da afet bölgesindeki kurtarma çalışmalarına katılmış gibi yapıp, şirketler hakkında olumlu intiba uyandıracak tweet’ler atması. Cengiz Holding ve BinBin şirketleri hakkında olumlu tweet’ler atan bazı troll’lerin, depremzede olduğu kanısını oluşturmaya ya da kurtarma çalışmalarına katıldığı izlenimi vermeye çalıştığını belirledik.
Troll hesaplar depremden sonra şirketleri teşekkür yağmuruna tuttu
Troll hesaplar, firmaların deprem sonrasında yardım ya da arama-kurtarma çalışmalarına katılımları hakkındaki duyurularına etkileşim vermeye 6 Şubat 2023’te saat 18:00 sonrası başladı. Firmaların depremzedelerin kullanımı ya da arama kurtarma çalışmaları için deprem bölgesine yolladığı yardımları duyurduğu tweet’lere etkileşim veren troll’ler, firmalara teşekkür edip minnettar olduklarını bildirmeye başladı.
- 6 Şubat 2023 – Bölgeye cengiz enerji tarafından da jeneratörlerde gönderiliyor bölgenin ihtiyaçları karşılanıyor teşekkür ederiz [Cengiz Holdingin deprem bölgesine yolladığı iş makineleri hakkındaki tweet’ine cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 6 Şubat 2023 – İnşallah bu ısıtıcılar ordaki milletin ihtiyacı var özellikle çocuklar ve yaşlılar biran önce yetiştirirsiniz🙏 [BiSU’nun deprem bölgesine yolladığı malzemeler hakkındaki tweet’ine cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 6 Şubat 2023 –Duyarlılığınız için Allah sizden razı olsun herkes birlik olursa bu durumu atlaticaz insalllah [BinBin’in deprem bölgesinde başlattığı çalışmalar hakkındaki tweet’ine cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 7 Şubat 2023 – Herkes seferber olmuş durumda yaraları bilrikte sarıcaz🙏🙏 [BiSU’nun deprem bölgesine yolladığı malzemeler hakkındaki tweet’ine cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
Troll hesaplar, hem attıkları tweet’lerle şirketlerin bölgedeki faaliyetlerini daha çok kişiye duyurmaya çalıştı hem de belirli şirketleri överken deprem bölgesine yardım yapmayan şirketler olduğu imasını sürekli yineledi.
- 8 Şubat 2023 – Elektrikli scooter @binbin_tr Lee deprem bölgesinde ücretsiz trafik oluşmamasi için kullanıla bilirler @haluklevent [Haluk Levent’e atılan tweet] (Tweet linki, arşiv linki)
- 8 Şubat 2023 – Büyük bir yardım tüm insanlara güç olacak. [TurkNet’in deprem yardımlarını duyurduğu tweet’ine cevap olarak] (Silinmiş tweet, arşiv linki)
- 8 Şubat 2023 – Helal olsun herkes ne varsa ortaya koyuyor [Cengiz Holdingin deprem bölgesindeki faaliyetlerini duyurduğu tweet’ine cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 8 Şubat 2023 – Çok büyük bir yardım teşekkür ederim iş makinalarının ekiplerinizde sahada Allah razı olsun [Cengiz Holdingin deprem bölgesindeki faaliyetlerini duyurduğu tweet’ine cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 8 Şubat 2023 – @CengizHolding_ AFAD a 400 milyon ahbap a 100 milyon TL gibi büyük bir rakam bağışlamış inşallah yaralarımızin bir kısmını sarar @Haberturk @ahaber @cnnturk @fatihaltayli @cuneytozdemir @acunilicali @BabalaTv [Haluk Levent’in bir tweet’ine cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 8 Şubat 2023 – Çok geç kalmışsınız Kahramanmaraş da yedisin den beri bu firmanın ekipmanlar bir çok can kurtardı günaydın. [Cengiz Holdingin deprem bölgesine yolladığı araçlardan bahseden bir tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 10 Şubat 2023 – Keşke dediğiniz gibi her büyük firmalar yardımda bulunsa yaralar daha çabuk sarılır [Cengiz Holdingin Ahbap ve AFAD’a yaptığı bağıştan söz eden Fatih Altaylı’ya cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 10 Şubat 2023 – Bir can bile çıkartan her kimse o ne güzel insan teşekkürler. [Cengiz Holding tarafından atılmış, Eti Alüminyum ekibinin arama kurtarma faaliyetlerini gösteren bir tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 10 Şubat 2023 – Çok güzel bir hareket daha yaptın BinBin🙏 [BinBin tarafından bir deponun barınma ihtiyaçları için vatandaşlara tahsis edildiğine ilişkin atılan tweet’e cevap olarak] (Silinmiş tweet, arşiv linki)
- 10 Şubat 2023 – Akıllıca bir adım evet sessizlik olması gerekiyor bunun için kullanılması en gereken araç ve ücretsiz sunuyor. [BinBin’in Diyarbakır, Adana ve Gaziantep’te e-scooter’ları ücretsiz kullanıma açma duyurusuna cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 11 Şubat 2023 – Her şirket böyle ekiplerini gönderseydi çok daha can kurtulabilirdi [Cengiz Holdingin deprem sonrası yaptığı bağışlardan bahseden bir kullanıcıya cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 14 Şubat 2023 – Bu örnek yardımlaşmayı keşke her şirketten duyabilsek daha hızlı iyileşeceğiz 😔 [Cengiz Holdingin yemek dağıtım noktalarını paylaştığı tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 14 Şubat 2023 – Büyük bir imtihan Allah hepinizden razı olsun Maraş bunu unutmaz🙏 [Cengiz Holdingin yemek dağıtım noktalarını paylaştığı tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 14 Şubat 2023 – Depremde yardımları gigafiber hızındaydi resmen tebrik ederim [TurkNet’in deprem bölgesindeki çalışmalarını özetlediği tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 15 Şubat 2023 – Deprem haberi aldığından beri yardım etme çabasında olan @binbin_tr ekibini tebrik ediyorum [BinBin yöneticisinin deprem çalışmaları hakkındaki tweet’lerine yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 16 Şubat 2023 – Bir çok yardım tırı gördüm sizin gibi şirketler ilk önce elini taşın altına koydu zaten bir çok kanpanya ile gündemde olmanızın yanı sıra bu felâket de bile durmadiniz🙏 [BiSU’nun deprem bölgesine gönderdiği yardımlarla ilgili tweet’ine cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 19 Şubat 2023 – Bu iyilikleri depremden etkilenen insanlar unutmucak 👏🙏 [TurkNet’in deprem bölgesindeki faaliyetleriyle ilgili bir tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 19 Şubat 2023 – Çadır kentlere ve kampüsleri ,sahra hastanesinde kurduğunuz ağ ordaki bir çok insanın bir nebze olsun rahatlatır umarım anlamlı bir iş olmuş. [TurkNet’in deprem bölgesindeki faaliyetleriyle ilgili bir tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 21 Şubat 2023 – 👏hepsine minnettariz Allah onlardan razı olsun [Arama kurtarma faaliyetlerine katılan Cengiz Holding çalışanları hakkındaki tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 21 Şubat 2023 – Her biri kahraman her bir vatan için millet için bir canı daha nasıl kurtarırım diye canını ortaya koymuş bir Cevher 🙏 [Arama kurtarma faaliyetlerine katılan Cengiz Holding çalışanları hakkındaki tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 22 Şubat 2023 – Bölgeye verilen destek azımsanamayacak kadar önemli çok hızlı hareket edip iyi kararlar aldınız devamlı kullandığım scooter lar ses kirliliğini önlediği gibi hava kirliliğini de önlüyor karbon ayak izi teşviği sizlere de sunulmalı devlet tarafından. [BinBin yöneticisinin deprem çalışmaları hakkındaki tweet’lerine yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 22 Şubat 2023 – 👏👏👏bu zor günlerde ihtiyacımız olan birlik beraberlik [Öksüt Madencilik firmasının arama-kurtarma faaliyetlerinde görev alan ekipleri hakkındaki tweet’ine yanıt olarak] (Silinmiş tweet, arşiv linki)
- 2 Mart 2023 – 1 aya yakın nerdeyse gece gündüz çalışan bir ekip helal olsun [Cengiz Holding tarafından Adıyaman’da yapılan prefabrik kent hakkındaki tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 3 Mart 2023 – Eti bakir ekibi varını yoğunu orataya koyarak enkaz çalışmaları yaptılar helal olsunlar [Enkazdan çıkarılan iki kişi hakkındaki görüntülere yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 3 Mart 2023 – Çok çalıştılar ve şimdi de 1250 kişilik prefabrik kent kuruyorlar Allah razı olsun 🙏. [Enkazdan çıkarılan iki kişi hakkındaki görüntülere yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 7 Mart 2023 – Adiyamani eskisi gibi görmek istiyoruz insalllah olucak sizin gibi cabalayanlar oldukça [Cengiz Holding iştiraki Samgaz’ın Adıyaman’daki altyapı hasarı tamiratı çalışmaları hakkındaki tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 10 Mart 2023 – Deprem zamanı sayenizde kimse internet kalmadı teşekkürler. [TurkNet yöneticisinin bir mülakatı hakkındaki tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 10 Mart 2023 – Villa gibi prafabrikler yapılıyor helal olsun size ya [Cengiz Holdingin Adıyaman’daki prefabrik kent çalışmalarıyla ilgili videosuna cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 11 Mart 2023 – Bölgeye prefabrik den şehir kuruyorlar resmen ya Allah razı olsun sizlerden [Cengiz Holdingin Adıyaman’daki prefabrik kent çalışmalarıyla ilgili videosuna cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 14 Nisan 2023 – Dediğin doğru çok çabuk iyileşirdik ama yinede yapanlardan Allah razı olsun [Cengiz Holdingin Adıyaman’daki prefabrik kenti AFAD’a teslim ettiğini gösteren videosuna cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
Eleştirilere deprem kalkanı: Ülke ne durumda sen ne anlatıyorsun!
Troll hesaplar, etkileşime geçtikleri firmalara yönelmiş, depremle ilgili ya ilgisiz eleştirileri yanıtlarken de deprem yardımlarını ya da firmaların destek verdiği arama-kurtarma faaliyetlerini öne sürerek, eleştiri sahiplerini geri adım attırmaya çalıştı.
- 6 Şubat 2023 – Ülke ne durumda sen ne yorum yapıyorsun adamların bütün iş makinaları bölgeye gidiyor ellerindeki bütün imkanları ülke için seferber etmiş sen birilerine şirin gözükücen diye iftiralar atıyorsun sizin gibiler böyle durumlardan kaos çıkarmaya çalışır [Cengiz Holdingin deprem konusunda yeterince faaliyette bulunmadığını söyleyen bir kullanıcıya cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 7 Şubat 2023 – Ya bırakın siyaset yapmayı bölgeye destek verin😡 Ne olcak bölgede iş makinalarının üstünde holdinglerin ismimi yazıyor ülkenin bütün şirketleri ellerinde ne varsa seferber etmiş kimin makinası var mı diye ceteremi tutuyorsunuz tabiki bu şirketlerde orda bütün şirketler orda. [Kamu ihaleleri almasıyla tanınan şirketleri ve Cengiz Holdingi, deprem sonrasında yeterince sorumluluk üstlenmemekle suçlayan Ümit Özdağ’a yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 7 Şubat 2023 – Sevgili başkan partiniz de bulunan iş adamları bölgeye iş makinası yolladımı ? Hayır yolladıysa üstlerinde zafer partisi yazmıyorda. [Kamu ihaleleri almasıyla tanınan şirketleri ve Cengiz Holdingi, deprem sonrasında yeterince sorumluluk üstlenmemekle suçlayan Ümit Özdağ’a yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 8 Şubat 2023 – Cengiz inşaat bölgede eti bakır eti alüminyum ve cengiz enerji şirketlerini depremin hemen ardından bölgeye gönderdi ve çalışmalara başladı yapmak istenileni şuan yapmayın çünkü orda canla başla insanlar yardım ediyor kirli bilgi vermeyelim [Kamu ihaleleri almasıyla tanınan şirketlerin deprem sonrasındaki faaliyetlerini yetersiz bulan bir Twitter kullanıcısına cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 9 Şubat 2023 – Bir çok can enkaz altında ne olursa olsun gönderdiği vinçler binlerce canı kurtarıyor hiç bir para ile mukayese edilemez bu çok hassas bir zaman ben yinede teşekkürler ediyorum. [Cengiz Holdingin Ahbap’a yaptığı bağıştan bahseden bir kullanıcıya yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 9 Şubat 2023 – Daha okuduğunu anlamayan bu provekeci çıkmış birde Rt twet yapmış sen ilkönce okuduğunu anla. [Cengiz Holdingin aldığı kamu ihaleleriyle zenginleştiğini ve bağışladığı paraların halka ait olduğunu söyleyen bir kullanıcıya yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 16 Şubat 2023 – Yahu derdin bumu be adam millet ne yaşıyor sen üç kuruş peşine düşmüşsün adamlar tüm gücü ile deprem bölgesine yönelmiş tüm Türkiye senin bu yaptığın ayıp bekle yemezler senin paranı. [Henüz para iadesi yapılmadığı için TurkNet’e şikayette bulunan bir kullanıcıya yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 19 Şubat 2023 – Bu kadar aci yaşanırken bazıları yardımları eleştirerek siyaset yapmaya çalışıyor Allah’a havale ediyorum yardımlar yapılmasın isteniyor resmen [Mehmet Cengiz’in Odatv röportajını duyuran tweet’e yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 27 Şubat 2023 – İyilik yapanlara yorumlarla eziyet etmeye çalışma çabasını anlamıyorum cengiz holding 3 milyar yardım yapmış bence Allah razı olsun demek varken yedirememek çok acı [Cengiz Holding tarafından yapılan bağışı kabul eden Ahbap Derneğini eleştiren bir Twitter kullanıcısına yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 4 Mart 2023 – Bu saatten sonra madenlere madencilere millet laf söyletir mi sizlere. [Develi’deki madencilik faaliyetlerinin çevreyi kirlettiğini söyleyen bir Zafer Partisi Genel Başkan Yardımcısı Lütfü Şahsuvaroğlu’na cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 13 Mart 2023 – Dominos hesabında paylaşıyor günlük pizza dağıtımı yapıyorlar deprem bölgelerinde. Milyonlarca lira yardım yaptılar [Domino’s Pizza tarafından deprem bölgesine yardım yapılmadığını ileri süren bir Twitter kullanıcısına yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 15 Mart 2023 – https://aa.com.tr/tr/asrin-felaketi/iganin-hatayda-kurdugu-konteyner-kent-8-martta-hizmete-aciliyor/2830807 üstünden bir on gün geçti siz hala kimin ne yaptığını bilmiyorsunuz galiba bak bu linke neler yapmış sayın başkan 🤣 [Bodrum Belediye Başkanı Ahmet Aras’ın Cengiz Holdinge, Cennet Koyuna otel yapmak yerine depremzedelere barınak sağlayın mesajına yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 16 Mart 2023 – Bodrum belediye başkanı Cengiz holdingin deprem bölgesinde neler yaptığının farkında değil galib Adıyaman’a 13000 kişilik prefabrik ev maraşta konteynerler yerleştiriyorlar bence bölgeye gidip cengiz holdingin neler yaptığını incelesin sonra konuşsun [Bodrum Belediye Başkanı Ahmet Aras’ın Cengiz Holdinge, Cennet Koyuna otel yapmak yerine depremzedelere barınak sağlayın mesajına yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 15 Nisan 2023 – Ya bu çalışanın hatasını anladıkta firmaya kimse bişe demesin valla yaptığı yardımları çocuklara özellikle bir bilseniz… Ama bizim vatandaşta maşallah ejderha gibi atlıyor 😱 [Defacto mağazasında indirim izdihamı sırasında çalışanların müşterilerin üzerine kıyafet fırlattığı görüntülere yanıt olarak] (Silinmiş tweet, arşiv linki)
Troll’ler, depremzedeymiş ya da depremde arama-kurtarma çalışmalarına katılmış gibi tweet’ler attı
Troll hesaplar, 6 Şubat 2023’ten sonra şirketler tarafından deprem bölgesinde gerçekleştirilen faaliyetlere, sanki o bölgede bulunmuşlar ya da depremzedeymişlermiş gibi etkileşim de verdi. Örneğin bazı troll’ler, BinBin markasına ait e-scooter’ların kurtarma ekipleri tarafından kullanıldığına şahitlik ettiklerini tweet’lerinde yazdılar. Troll’ler, Cengiz Holding’in arama-kurtarma faaliyetlerine katkılarından da, sanki deprem bölgesindeymiş gibi tweet’lerinde bahsetti.
- 12 Şubat 2023 – Bir çok gönüllü kurtarma ekipleri BinBin kullanarak başka bir enkaza hızlı hareket etti. [BinBin yöneticisinin deprem bölgesindeki çalışmalara ilişkin tweet’ine cevap olarak] (Silinmiş tweet, arşiv linki)
- 14 Şubat 2023 – Bur cok insan onları kullanıyor bölgede Allah razı olsun BinBin olarak enkaz ekipleri olsun vatandaş olsun kullana bildiği her yerde kullanıyor. [E-scooter’ların deprem bölgesinde kullanıma açılmasını isteyen bir kullanıcıya yanıt olarak] (Silinmiş tweet, arşiv linki)
- 15 Şubat 2023 – Deprem bölgesinde enkaz çalışmalarında bulundum kahramanmaras Azerbaycan caddesinden Trabzon caddesi arasında sürekli ses dinleme yaptım ve ya imda hep @binbin_tr vardı daha çok binaya ses dinlemeye gittim sayesinde çok işime yaradi [E-scooter’ların deprem bölgesinde kullanıma açılmasını isteyen bir kullanıcıya yanıt olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 19 Şubat 2023 – Bölge deki vatandaşlar sizlere minnettar 🙏 [BinBin’in deprem bölgesi çalışmaları hakkındaki tweet’lerine cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 23 Şubat 2023 – Yorumları okuyorum da haksızlık ediliyor eti bakır eti alüminyum cengiz holdinge ait şirketler ve ilk gününden beri bolgedeler bölgede bulunan biri olarak söylüyorum şuan ülkemizde dekinbutun firmalar deprem bölgesinde yardımcı oluyor haksızlık etmeyelim bence [Cengiz Holding kamyonlarının deprem bölgesinde görüldüğü bir fotoğrafı, Cengiz Holdinge eleştirel ifadeler kullanarak paylaşan bir tweet’e cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
- 12 Mart 2023 – Ben deprem bölgesinde gördüm madenci arkadaşları onlar bu ülkenin tek afet kurtarma ekipleri olarak görüyorum ayrıca bu madenleri kuranlar bu madencilerin çoğalmasına sebeb oluyor demekki herşeyde bir hayır varmış iyiki varlar. [Eti Bakır tesisine yaptığı ziyaretten bahseden bir kullanıcıya cevap olarak] (Tweet linki, arşiv linki)
Cevap hakkı: Bu araştırma makalesinde adı geçen şirketlere kurumsal iletişim ajanslarına ulaşıp, sosyal medyada itibar yönetimi hizmeti alıp almadıklarını sorduk ancak ulaştığımız şirketler bize herhangi bir yanıt vermedi.
İtibar İşportada araştırması kapsamında incelediğimiz 16 hesabın profillerini, bu hesaplardan atılmış ve tek tek incelenerek seçilmiş şirketler ya da siyasetle ilişkili binlerce tweet’i, ağın tamamının kazınmış verilerini, Internet Archive’a yüklenmiş binlerce tweet ya da ekran görüntüsünü barındıran İtibar İşportada veri setine buradan ulaşabilirsiniz:
