Doğu Eroğlu – 26 Mart 2024
Ortak – Araştırmacı Gazeteciler için Bağımsız Haber Merkezi
Bu araştırmaya İbrahim Yayan ve Hazar Dost katkı sağlamıştır
Erzincan’ın İliç ilçesinde, Anagold firması tarafından işletilen Çöpler Altın Madenini eleştiren sosyal medya kullanıcılarına karşı çıkan ve aktivistler arasında en çok öne isim olan Sedat Cezayirlioğlu’nu itibarsızlaştırmak için uğraş veren troll şebekesinden, İtibar İşportada araştırmamızın ilk kısmında bahsetmiştik.
Aynı troll şebekesinin, Çöpler Altın Madenindeki, 260 metre yükseklikteki siyanürlü liç yığınlarının çöktüğü, dokuz maden işçisinin toprak altında kalmasına yol açan felaketin yaşandığı gün de Twitter’da (X.com) kamuoyunu kasıtlı olarak yanlış bilgilendirdiğini tespit ettik.
Belirlemelerimize göre,
- Troll hesaplar facianın çevrimiçi mecralarda haberlerinin yapılmaya başlanması sonrasında öncelikle facianın kontrollü bir toprak kayması olduğu yönünde tweet’ler attı.
- İkinci aşamada troller, facianın maden bölgesinin dışında meydana geldiğini ileri sürdü.
- Resmi açıklamalar gelene kadar faciadan etkilenen maden çalışanları olabileceğini reddeden troll hesaplar, son olarak facia bölgesinde siyanür içeren faaliyetler olmadığını iddia etti.
Facia sonrası troll tweet’leri: “Kontrollü göçertme,” “Maden dışında oldu, “Siyanür yok”
Troll ağındaki hesaplardan, İliç’teki facianın yaklaşık bir buçuk saat sonrasında konuyla ilgili tweet’ler yayınlanmaya başladı. Facia sonrasında troll ağındaki hareketlilik, anbean aşağıdaki gibi yaşandı.
14:28 – Çöpler Altın Madeninde facia: Çöpler Altın Madeni yığın liçi sahasında, yani siyanür liçi yöntemiyle yapılan ayrıştırma için oluşturulmuş, 33 katlı, yüksekliği 260 metreye ulaşan cevher dağında büyük bir göçme meydana geldi.
15:10 – Maden faciası hakkındaki ilk sosyal medya paylaşımı: İliç’teki altın madenciliğine karşı çıkan ve madencilik faaliyetlerini defalarca yargıya taşıyan Sedat Cezayirlioğlu faciadan bahseden ilk paylaşımı yaptı. Cezayirlioğlu’nun paylaştığı ilk fotoğrafta felaketin boyutu tam anlaşılmasa da, maden içindeki bir bölgeye toprak ya da cevher dolduğu görülüyordu.
15:45 – Felaketin ilk videosu: Sedat Cezayirlioğlu yığın liçi alanındaki çökmenin videosunu paylaştı. Videonun dolaşıma girmesiyle facia hakkındaki haberler çevrimiçi mecralarda yer almaya başladı.
Bu noktadan sonra troll ağı İliç’teki facia hakkında tweet atmaya koyuldu.
16:09 – Troll ağından tweet: Bu bilgi yanlış çünkü kontrollü bir toprak kayması olmuş. Önlem alınarak yapılmış yani. (Tweet linki, arşiv linki)
16:10 – Troll ağından tweet: Madencilik sektöründe bu riskler her zaman olur. Önemli olan önceden farkedip önlem almak. Öyle de yapmışlar. Can kaybı var diyenler yalan söylüyor. Bilinçli bir şekilde müdahale var. (Tweet linki, arşiv linki)
16:13 – Troll ağından tweet: Kontrollü gerçekleştirilmiş bir toprak kayması. Önceden önlem alınarak yapılmış. Videodaki bilgiler yalan. (Tweet linki, arşiv linki)
16:21 – Troll ağından tweet: Kontrollu yapılmış bir kaymaya benziyor ilerde problem olmasın diye (Tweet linki, arşiv linki)
16:32 – Troll ağından tweet: Böyle bir olayın oluncagi biliniyormus kino bölgede kamerayla beklemişler demek ki bilinçli yapıldı kontrollü bir şekilde sıkıntıyı cozmüsler (Tweet linki, arşiv linki)
16:33 – Troll ağından tweet: Bu olayın gerçeklik tarafı nedir çünkü madenler zaman içinde kendileri kontrollü göcertirler sanki bana kontrollü bir yapay heyelan gibi geldi (Tweet linki, arşiv linki)
16:45 – Anagold’dan ilk açıklama: Anagold Madencilik firması sosyal medya ağlarında bir mesaj yayınladı ve maden sahasındaki çökmeye AFAD’la birlikte müdahale edildiğini açıkladı
16:48 – Troll ağından tweet: Madenle ve havuzla alakalı bir kayma değilmis vali açıklaması var ekipler fark edip kontrol sağlanmaya çalışmış (Tweet linki, arşiv linki)
17:14 – Troll ağından tweet: Vali açıklamada bulunmuş maden havuzu yada maden içinde değil o bölgede farkedilen alana riski olduğu için kontrollü toprak alımı yapılmış burda istenmeyen bir kaza var olayın iç yüzünü bilmeden suçlama olmaz (Tweet linki, arşiv linki)
17:26 – Troll ağından tweet: Tam tersi güvenlik önlemleri alınmış açıklama yapmışlar. [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
17:27 – Troll ağından tweet: Göçük altında kalanlar gibi bir bilgi yok? [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
17:27 – Troll ağından tweet: Maden sahasında olmamış olay maden yolu üzerinde bir bölgede çatlaklar fark edilmiş önlem alınmaya çalışılmış valinin CNN de açıklaması var maden şirketi de açıklama yapmış [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
17:30 – Troll ağından tweet: Abi nasıl içerde olacaklar adamlar sabahtan farketmiş birşey olacağını zaten. Afad a filan söylenmiş. [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
17:32 – Troll ağından tweet: Sanırım afadın haberi varmış sabah farkedilmiş. İşbirliği içinde çözülmüştür inşallah [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
17:33 – Troll ağından tweet: Olay biraz çarpıtılmış galiba [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
17:39 – Troll ağından tweet: Firma böyle bir açıklama yapmış.Sabahtan haberleri olmuş. Toprak altında kalan kimse yok sanırım [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
17:49 – Troll ağından tweet: Açıklama yapılmış inşallah can kaybı olmaz. [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
17:49 – Troll ağından tweet: Böyle bir açıklama yapılmış. Kontrollü gibi duruyor inşallah can kaybı olmadan atlatırız (Tweet linki, arşiv linki)
17:51 – Troll ağından tweet: İnşallah hayırlı haberler alırız [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
17:51 – Troll ağından tweet: Amin inşallah can kaybımız yoktur. [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
17:54 – Troll ağından tweet: Bilgi henüz doğrulanmamış. Kalmamışta olabilir. Umutsuz olmayalım [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
17:55 – Troll ağından tweet: Yetkililerin açıklamasına göre maden ocağında göçük değil ona yakın bölgede maden farkedince kaymayı önlemek için müdahale etmiş CNN Türk de valide açıklıyor. [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
17:58 – Troll ağından tweet: Atık havuzuyla bir alakası yok vali açıklaması (Tweet linki, arşiv linki)
18:02 – Troll ağından tweet: Hocam yetkililer maden alanında olmamış önceden çatlaklar görülmüş yol üzerinde açıklama var [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
18:30 – Troll ağından tweet: Havuzla hiç bir alakası yok havuzda siyanür de yok bolgeye korku salmaya çalışmayın açıklama yapılmış [GÖRSEL: Anagold 13 Şubat 2024 basın açıklaması] (Tweet linki, arşiv linki)
18:49 – Troll ağından tweet: Havuz flan çökmedi uydurmayin ya havuzun olduğu bölgeyle çok uzak yerde kayma (Tweet linki, arşiv linki)
19:06 – İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’nın açıklaması: Erzincan Valisi Hamza Aydoğdu ve Erzincan Belediye Başkanı Bekir Aksun daha erken saatlerdeki açıklamalarında çöken liç yığınları altında işçilerin kaldığını söylemiş, kayıp kişi sayısının 9 ya da 12 olduğunu belirtmişti. İçişleri Bakanı Yerlikaya’nın açıklamasıyla 9 işçinin göçük altında kaldığı kesinleşmiş oldu.
Troll şebekesi Bakan Yerlikaya’nın açıklamasının ardından kayıp işçi olmadığı konusunda tweet atmayı bıraktı. Sonraki tweet’lerde troller, çökmenin maden dışında meydana geldiğini, siyanür sızıntısı oluşmadığını ve henüz kesinleşmiş bir can kaybı olmadığı söylemlerine ağırlık verdi.
21:37 – Troll ağından tweet: Koyun can derdinde kasap et derdinde. (Tweet linki, arşiv linki)
21:40 – Troll ağından tweet: Fırsatçı haber kanalı. Defalarca açıklama yapıldı. Valilik harici kimseye inanmayın dezenformasyon yapılıyor. [VİDEO: Erzincan Valisinin açıklamaları] (Tweet linki, arşiv linki)
21:40 – Troll ağından tweet: İyi de maden alanında olmamış ki siyanür sülfürik sızsın ikisi ayrı yerlerde. (Tweet linki, arşiv linki)
21:42 – Troll ağından tweet: Valiilik açıklaması dışında haber bakmayın ciddi bilgi kirliliği var. Siyanür filan yok. Maden alanı içinde olmamış olay [VİDEO: Erzincan Valisinin açıklamaları] (Tweet linki, arşiv linki)
21:43 – Troll ağından tweet: Yalanınız batsın troller. Bu acıda yapılacak haber mi bu? Vali dışında kimsenin açıklamasına itibar etmeyin [VİDEO: Erzincan Valisinin açıklamaları] (Tweet linki, arşiv linki)
21:43 – Troll ağından tweet: Maden uzağında gerçekleşmiş sanırım toprak kayması.. çok üzücü bir durum… (Tweet linki, arşiv linki)
21:47 – Troll ağından tweet: Şimdi sizin mantığınız şu bir çok fabrikada kaza oluyor kapatalım devlet çalıştırdım trafikte kaza oluyor bütün araçları kapatalım yasak olsun denizde insanlar boğuluyor denizi boşaltalım bu nasıl bir bakış açısı (Tweet linki, arşiv linki)
21:53 – Troll ağından tweet: Maden yakınında olmamış herhalde vali açıklama yaptı ama Allah bir daha göstermesin 🙁 [VİDEO: Erzincan Valisinin açıklamaları] (Tweet linki, arşiv linki)
22:06 – Troll ağından tweet: Denetimli yapılmış da olabilir.. çünkü müdaheleleri erkenden yapmışlar. (Tweet linki, arşiv linki)
22:10 – Troll ağından tweet: Vali bey de açıklama yapmış. İnşallah can kaybı yoktur. [VİDEO: Erzincan Valisinin açıklamaları] (Tweet linki, arşiv linki)
14 Şubat 2024’te de siyanür yok tweet’leri sürdü
Troll ağı felaketten sonraki gün, yani 14 Şubat 2024’te de tek tük tweet atmayı sürdürdü. 14 Şubat 2024’te atılan tweet’lerde de, madendeki çökmede siyanür sızıntısı yaşanmadığı konusu işlendi.
13:22 – Troll ağından tweet: Çıkıp siyanür havuzu yok diyorlar siz var diyorsunuz ben yetkiliye inanıyorum Ülkenin her yerinde fay hattı var bu olayın havuzla hiç bir alakası yokmuş bunu vali söylüyor [VİDEO: Erzincan Valisinin açıklamaları] (Tweet linki, arşiv linki)
14:12 – Troll ağından tweet: Vali de aynı aciklamayi yapmış [VİDEO: Erzincan Valisinin açıklamaları] (Tweet linki, arşiv linki)
14:36 – Troll ağından tweet: Ne siyanüru vali öyle demiyor [VİDEO: Erzincan Valisinin açıklamaları] (Tweet linki, arşiv linki)
14:56 – Troll ağından tweet: Maden aciklamsindan sonra valiyi de dinledim için rahatlasi 9 kişi de bulununca daha da rahatlayacak (Tweet linki, arşiv linki)
20:52 – Troll ağından tweet: Siz yetkilimisniz yetkili siyanur flan sızması öyle bir durim yok diyor yetkili dediğimde vali yani [VİDEO: Erzincan Valisinin açıklamaları] (Tweet linki, arşiv linki)
Cevap hakkı: Bu makalenin yayınlanmasından önce, “13 Şubat 2024 yığın liçi kayması sonrasında, Twitter’da (X.com) itibar yönetimi hizmeti alınmış mıdır?” sorusunu ilettiğimiz Anagold Madencilik firması, herhangi bir açıklama yapmamayı tercih ettiğini bize iletti.
İtibar İşportada araştırması kapsamında incelediğimiz 16 hesabın profillerini, bu hesaplardan atılmış ve tek tek incelenerek seçilmiş şirketler ya da siyasetle ilişkili binlerce tweet’i, ağın tamamının kazınmış verilerini, Internet Archive’a yüklenmiş binlerce tweet ya da ekran görüntüsünü barındıran İtibar İşportada veri setine buradan ulaşabilirsiniz:
